بانک ملی اولین بانک تاسیس شده در ایران نیست اما مهمترین بانک دولتی ایران در همه ۷۸ سالی است که از سنش می گذرد. پیش از تاسیس بانک مرکزی ایران که وظیفه انتشار اسکناس و ضرب سکه را به عهده دارد، بانک ملی ایران چاپ اوراق بهادار و اسکناس را انجام می داد.
خیابان فردوسی در زمان تاسیس بانک ملی، مرکز پرزرق و برق شهر بوده است. وجود هتل ها و مهمانسراهای متعدد، فروشگاه های بزرگ به سبک غربی و محل تفریح اعیان و اشراف تهرانی در کاباره ها و رستوران ها و نزدیکی به گاراژهای بارگیری، خیابان فردوسی را محل اصلی داد و ستدهای کلان و انتقال و جا به جایی پول در پایتخت کرده بود. پس چندان تعجبی ندارد که اغلب بناهای بانک ملی که از لحاظ معماری قابل توجه هستند در خیابان فردوسی تهران ساخته شده اند.
ساختمان صندوق پس انداز
ساختمان صندوق پس انداز بانک ملی به وسیله هنریش، معمار آلمانی، بین سال‌های ۱۳۰۰ و ۱۳۱۰ خورشیدی در زمان رضا پهلوی ساخته شد. برای نخستین بار در این مقطع زمانی در معماری بناهای دولتی از تلفیق معماری باستانی ایران و معماری اروپا استفاده شد.
به استناد تصویری در کتاب معماری ایران در عصر پهلوی ، نگارش پرویز رجبی در سال ۱۳۵۵ ساختمان اولیه در یک نگاه کلی دارای ترکیب یک شکل بوده است. در سال‌های بعد که اطلاع دقیقی از تاریخ آن در دست نیست، بخش مختصری با ظاهری کاملاً هماهنگ به بال شمالی ساختمان متصل شد و ترکیب پیشین بنا را به هم زد. نمای اصلی ساختمان دارای خصوصیات بارز معماری هخامنشی و یاد آور کاخ های تخت جمشید است.
از لحاظ سبک و گونه‌های شاخص معماری دنیا، این بنا را می‌توان تلفیقی از معماری باستانی ایران در دوران هخامنشی و معماری باروک اروپا هم دانست که کلیساهای اروپایی از بارزترین نمونه‌های آن هستند.
در‌های اصلی و چهار ستون عظیم سنگی با سر ستون‌های گاو شاخ‌دار مربوط به دوره باستان از سایر اجزا چشمگیرتر است و داخل بنا نیز انواع تزیینات خاص معماری هخامنشی در گوشه و کنار به چشم می‌خورد. در حالی که سالن اصلی خصوصاً به واسطه سقف بلند و تزیین شده آن و همچنین نورگیرهای عمومی دیواره‌ها، بلافاصله فضای کلیساهای باروک اروپا را تداعی می‌کند.
نمای اصلی سنگی است. این نماها دارای ازاره‌های سنگ تیشه‌ای ناهمرنگ با سنگ نما و همچنین ازاره‌های مرمری در بخش ورودی، به ارتفاع حدوداً دو متر است. سایر نماها آجری با تزیین گل دوازده پر هخامنشی است.
این ساختمان از ابتدا برای بانک ملی ایران بنا شد و از آن زمان تا کنون کاربری آن حفظ شده است. پس از انقلاب اسلامی نیز به عنوان صندوق پس انداز بانک ملی ایران از آن بهره برداری شده است.
جدا از دو شیر سنگی که در دو طرف ورودی به چشم می‌خورد و در سال‌های اخیر با رنگ طلایی مرمت شده‌است، تزیینات بنا عمدتاً مربوط به دوره باستان هستند. ستون‌ها و سربازهای هخامنشی، همچنین گل‌های هشت و دوازده پر هخامنشی، که در داخل و خارج بنا بسیار تکرار شده‌اند، از این جمله‌اند. از تزیینات دیگر به کار رفته در بنا، گچ بری‌های ظریف و هنرمندانه را می‌توان ذکر کرد. ساختمان صندوق پس انداز بانک ملی در خیابان فردوسی تهران قرار دارد.
برج آب بانک ملی
برج آب بانک ملی که در خیابان فردوسی تهران قرار دارد، توسط گروهی از کارگزاران آلمانی و زیر نظر مهندس لیندن بلات و در سال ۱۳۱۵ ساخته شد. این تاریخ بر روی کاشی موجود در نمای شرقی حک شده است.
برج آب بانک ملی با وظایف ذاتی بانک که یک موسسه مالی است ارتباطی ندارد و فقط مجاورت این بنا یا عمارت بانک، برج آب را همنام بانک کرده است. برج آب برای استفاده از ذخیره آب چاه‌ها برای آبیاری فضای سبز و همچنین حفظ فشار آب در لوله‌ها با ارتفاع هفت طبقه ساخته شده است.
بانک ملی بازار
بنای بانک ملی بازار با طراحی و معماری محسن فروغی، مهندس و معمار ایرانی، ساخته شده است که رضا شاه از او برای برنامه‌های سازندگی دعوت کرده بود. بناهایی که او ساخته است هرچند مدرن، دارای ظرافت و سنت اسلامی است. شاید در میان بناهای عمومی که محسن فروغی ساخته است، بانک ملی بازار به بهترین وجه نشان دهنده سبک او باشد. این بنا در دهه ۱۳۲۰ خورشیدی آغاز شد، ولی به دلیل مشکلات متعدد ناشی از وضعیت خاک، ساخت آن چند سال به طول انجامید.
این ساختمان با ۴۱۱۰ متر مربع مساحت، در دو طبقه و با دو طبقه زیر زمین با استفاده از بتون مسلح، آجر و ملات و سیمان ساخته شده است. هر چند طرح بنا عقلانی و مدرن است، از اسلوب معماری سنتی خردمندانه در آن استفاده شده است.
ورودی اصلی بانک از کاشی کاری رنگارنگ بهره برده تا با بازار اصلی تهران در همسایگی آن هماهنگ شود. این خردمندی در استفاده او از عناصر سایه ساز و ایوان‌ها، به ویژه در ضلع جنوبی بنا، که ایوانی با ۲۴ ستون بر پا شده، آشکار است. تزیین برخی سطوح با کاشی کاری نیز موجب تأکید بر نماها و ورودی‌های اصلی بنا شده است.
در سمت چپ مدخل ورودی، یک تخته سنگ حجاری شده و در سمت راست نیز، نقش چند دنده و کارگر به عنوان نماد صنعت و کار حجاری شده است. سمت چپ نیز نقش چند کشاورز گندم در دست که در واقع نماد زندگی و کار است، وجود دارد که هر دو باهم در میآمیزند تا صنعت و کار و زندگی نوینی را به وجود آورند.
ساختمان بانک ملی بازار بعد از میدان ارگ، روبه‌روی سبزه میدان قرار دارد.
زور خانه بانک ملی
ساختمان زورخانه بانک ملی در سال ۱۳۲۵ در خیابان فردوسی ساخته شده است. معماری ساختمان هر چند ساده و سنتی است، اما سردر سنگی بنا که توسط استاد ابوالحسن خان صدیقی ساخته شده است، ویژگی خاصی دارد.
این سردر نقش برجسته سه خان شاهنامه را به نمایش گذاشته است: اول به کمر کشیدن زن جادوگر، دوم کشته شدن دیو سفید و دست آخر کشته شدن اژدها به دست رستم. این ساختمان به دلیل وجود همین نقش برجسته ها به ساختمان زورخانه بانک ملی مشهور شده است.
باشگاه بانک ملی
باشگاه بانک ملی که در سال ۱۲۹۲ ساخته شده در واقع منزل مسکونی سردار اسعد بختیاری است. معمار ساختمان استاد محمد معمار باشی، مشهور به باب است که معمار ساختمان موزه گنجینه نیز بوده است.
این ساختمان مدتی باشگاه بانک ملی بود اما هم اکنون فعالیتی در آن انجام نمی‌شود و قرار است که به موزه بانک ملی تبدیل شود. اشیای موزه را هدایایی تشکیل می‌دهد که از سوی بانک‌های ایرانی و خارجی به مناسبت پنجاهمین سال تأسیس بانک ملی در سال ۱۳۵۷ به روسای بانک اهدا شده است.
بی بی سی
Read Full Post »
Yekmemar's Weblog 